૨૦૦૦ની નોટ ચલણમાંથી પાછી ખેંચાઈ

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ કહ્યું છે કે હવે ૨,૦૦૦ રૂપિયાની બેંક નોટ છાપવામાં આવશે નહીં. પરંતુ જો તમારી પાસે હોય તો ગભરાવાની જરૂર નથી. આ કાનૂની ટેન્ડર તરીકે ચાલુ રહેશે. આ નોટો તમે બેંકમાં જઈને એક્સચેન્જ કરાવી શકો છો. આરબીઆઈએ શુક્રવારે એક રિલીઝમાં કહ્યું કે ૨,૦૦૦ રૂપિયાની નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચી લેવામાં આવી છે.પરંતુ તે લીગલ ટેન્ડર તરીકે ચાલુ રહેશે. ૨૦૦૦ રૂપિયાની આ નોટ નવેમ્બર ૨૦૧૬માં રજૂ કરવામાં આવી હતી.જો કે, તેનો અર્થ એ નથી કે રૂ. ૨૦૦૦ની નોટની માન્યતા સમાપ્ત થઈ જશે. હાલ ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટો ફરતી રહેશે.આરબીઆઈએ બેંકોને ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ ન આપવાની સલાહ આપી છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (ઇમ્ૈં) એ ચલણમાંથી રૂ. ૨,૦૦૦ મૂલ્યની નોટો પાછી ખેંચવાનો નિર્ણય લીધો છે. જો કે, નોટો કાનૂની ટેન્ડર તરીકે ચાલુ રહેશે, કેન્દ્રીય બેંકે શુક્રવારે એક પરિપત્રમાં જણાવ્યું હતું.
આરબીઆઈએ બેંકોને તાત્કાલિક અસરથી ૨,૦૦૦ રૂપિયાની નોટો જારી કરવાનું બંધ કરવાની સલાહ આપી છે. શુક્રવારે એક પરિપત્રમાં, કેન્દ્રીય બેંકે કહ્યું કે ૩૦ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૩ પહેલા તમામ ૨,૦૦૦ રૂપિયાની ચલણી નોટો બદલવી આવશ્યક છે.
“સમયબદ્ધ રીતે કવાયત પૂર્ણ કરવા અને જનતાના સભ્યો માટે પર્યાપ્ત સમય પૂરો પાડવા માટે, તમામ બેંકો ૩૦ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૩ સુધી રૂ. ૨૦૦૦ની નોટ માટે ડિપોઝિટ અને/અથવા એક્સચેન્જની સુવિધા પૂરી પાડશે,” એમ આરબીઆઈના પરિપત્રમાં જણાવાયું છે.
પરિપત્ર આગળ જણાવે છે કે, “આરબીઆઈએક્ટ, ૧૯૩૪ની કલમ ૨૪(૧) હેઠળ મુખ્યત્વે તમામ તે સમયે રૂ.૫૦૦ અને ૧૦૦૦ રૂપિયાની નોટો ચલણમાં હતીતેને કાનૂની ટેન્ડર સ્થિતિ પાછી ખેંચી લીધા પછી અર્થતંત્રની ચલણની જરૂરિયાતને ઝડપી રીતે પૂરી કરવા માટે નવેમ્બર ૨૦૧૬માં રૂ. ૨૦૦૦ મૂલ્યની બૅન્કનોટ રજૂ કરવામાં આવી હતી. જ્યારે અન્ય મૂલ્યોની બૅન્કનોટ પર્યાપ્ત માત્રામાં ઉપલબ્ધ થઈ ત્યારે ૨૦૦૦ રૂપિયાની બૅન્કનોટ રજૂ કરવાનો ઉદ્દેશ પૂરો થઈ ગયો હતો. તેથી ૨૦૧૮-૧૯માં રૂપિયા ૨૦૦૦ની બૅન્કનોટનું પ્રિન્ટિંગ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું.”
આ પગલાને સમજાવતા, આરબીઆઈએ કહ્યું, “૨૦૦૦ મૂલ્યની બેંકનોટમાંથી લગભગ ૮૯% માર્ચ ૨૦૧૭ પહેલા જારી કરવામાં આવી હતી અને તે ૪-૫ વર્ષના અંદાજિત જીવનકાળના અંતે છે. ૩૧ માર્ચ, ૨૦૧૮ના રોજ ચલણમાં રહેલી આ બૅન્કનોટોનું કુલ મૂલ્ય ૬.૭૩ લાખ કરોડ રૂપિયા (સર્ક્‌યુલેશનમાં રહેલી નોટોના ૩૭.૩%)ની ટોચેથી ઘટીને ૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૩ના રોજ સર્ક્યુલેશનમાં રહેલી નોટોના માત્ર ૧૦.૮% જેટલું જ ઘટીને ૩.૬૨ લાખ કરોડ રૂપિયા થઈ ગયું છે. એવું પણ જોવામાં આવ્યું છે કે આ નોટોનો સામાન્ય રીતે વ્યવહારો માટે ઉપયોગ થતો નથી. વધુમાં, અન્ય નોટો બેંક નોટનો સ્ટોક લોકોની ચલણની જરૂરિયાતને પહોંચી વળવા માટે પૂરતો છે.