લોન પર કાર લઈને હપ્તા ન ભરનાર લોકોની એજન્ટો ગાડી ઉઠાવી જાય છે. ગુજરાતમાં આ કોમન છે રિકવરી એજન્સીઓ દાદાગીરી કરીને ઘરેથી વાહન લઈ જાય છે પણ પટણા હાઈકોર્ટે જબરદસ્ત ચૂકાદો આપ્યો છે. ઘણીવાર લોન પર કાર, મોટરસાયકલ વગેરે ખરીદનારા લોકો કોઈ કારણસર કાર લોનના હપ્તા સમયસર ચૂકવી શકતા નથી. અને કેટલીકવાર કાર ખરેખર ખેંચવામાં આવે છે. અને આ લોન આપતી બેંકો અથવા ફાઇનાન્સ કંપનીઓના એજન્ટો દ્વારા કરવામાં આવે છે. પરંતુ પટના હાઈકોર્ટે તેના એક નિર્ણયમાં આ એજન્ટ રિકવરી સિસ્ટમ પર બેંકો અને ફાઈનાન્સ કંપનીઓને ફટકાર લગાવી છે. દંડ પણ ફટકારવામાં આવ્યો છે. કોર્ટ કહે છે કે “એજન્ટો દ્વારા કોઈનું વાહન જપ્ત કરવું અથવા છીનવવું એ ગેરકાયદેસર છે અને તેના જીવવાના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે.” પટના હાઈકોર્ટના જજ રાજીવ રંજન પ્રસાદે પાંચ રિટ અરજીઓ પર સુનાવણી કરતા આ નિર્ણય આપ્યો છે. આ પાંચ અરજીઓ લોનની ચુકવણી ન કરવા બદલ એજન્ટો દ્વારા બળજબરીથી કાર જપ્ત કરવા સામે દાખલ કરવામાં આવી હતી. ૧૯ મે, ૨૦૨૩ ના રોજ આ અરજીઓ પર ચુકાદો આપતી વખતે, ન્યાયાધીશે કહ્યું કે રિકવરી એજન્ટો દ્વારા ગ્રાહકના વાહનોને જપ્ત કરવું ગેરકાયદેસર છે અને જીવનના મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન છે. જસ્ટિસ પ્રસાદે કહ્યું કે જો લોન લેનાર ગ્રાહકે લોનના હપ્તા જમા કરાવ્યા નથી તો બેંકો અને લોન આપનારી ફાઇનાન્સ કંપનીઓ વાહન જપ્ત કરી શકશે નહીં. તેમણે પોલીસને આવા રિકવરી એજન્ટો સામે એફઆઈઆર નોંધીને કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવાની સૂચના પણ આપી છે. આ ઉપરાંત આવું કરનાર બેંકો અને ફાઈનાન્સ કંપનીઓ પર ૫૦ હજાર રૂપિયાનો દંડ પણ ફટકારવામાં આવ્યો છે. બીજી એક વાત, શું આ નિર્ણયનો અર્થ એ થયો કે હવે જો લોનના હપ્તા સમયસર ચૂકવવામાં ન આવે તો કોઈપણ બેંક લોન લીધેલ વાહન અથવા મિલકતનો કબજો ક્યારેય લઈ શકશે નહીં? બેંકો અને ફાઇનાન્સ કંપનીઓને સિક્યોરિટાઇઝેશનની જોગવાઈઓ હેઠળ ગીરો મૂકેલી મિલકત (લોન પર લીધેલી મિલકત) સામે લોનની વસૂલાત કરવાનો અધિકાર છે અને આ કરવા માટે, બેંકો અથવા ફાઇનાન્સ કંપનીઓ મિલકત સામે લીધેલી લોનની વસૂલાત કરી શકે છે.
પટના હાઈકોર્ટના જસ્ટિસ પ્રસાદે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે જો બેંકો અને અન્ય નાણાકીય સંસ્થાઓએ મોર્ગેજ કરેલા વાહનોની હરાજી કરવી હોય તો તેમણે સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા ’સરફેસી એક્ટ’નું પાલન કરવું પડશે. આ કાયદા હેઠળ, બેંકો અને અન્ય નાણાકીય સંસ્થાઓને તેમના ખરાબ દેવા એટલે કે અવેતન લોનની વસૂલાત માટે લોન હેઠળની મિલકતોની હરાજી કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો. ખેતીની જમીન સિવાય, બેંકો આ કાયદા હેઠળ અન્ય તમામ પ્રકારની મિલકતોની હરાજી કરી શકે છે, આ માટે તેમને કોર્ટના હસ્તક્ષેપની પણ જરૂર નથી. જો કે, સરફેસી એક્ટ હેઠળ કાર્યવાહી કરવાની વિગતવાર પ્રક્રિયા છે.જસ્ટિસ પ્રસાદે એવો પણ આદેશ આપ્યો હતો કે જેમના વાહનો જપ્ત કરવામાં આવ્યા છે તેમની પાસેથી લોનની ૩૦ ટકા રકમ લેવામાં આવે અને વાહનો તેમને પરત કરવામાં આવે અને બાકીની ૭૦ ટકા લોનની રકમ સમાન હપ્તામાં લેવી જોઈએ. જેમના વાહનોની હરાજી થઈ છે તેમને વાહનોના વીમાની રકમ જેટલી રકમ આપવામાં આવે. તેથી આ નિર્ણય પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે એજન્ટ માટે વાહન જપ્ત કરવું અને તેને છીનવી લેવું ગેરકાયદેસર છે. જો કે, નિયમો હેઠળ, બેંકો અથવા નાણાકીય સંસ્થાઓ લોન ન ચૂકવવાના કિસ્સામાં મિલકતની હરાજી કરવાની પ્રક્રિયા અપનાવી શકે છે.
હપ્તો ન ભર્યો હોય તો પણ એજન્ટો નહીં ઉઠાવી શકે ગાડી : પટણા હાઈકોર્ટ
