અષાઢ મહિનો આવે એટલે છોકરીઓના વ્રત આવે.આ વખતે તો કોરોનાને કારણે જયાપાર્વતી વ્રતની પૂજા કરાવવાની પણ અમદાવાદના મંદિરોમાં ના પાડી દીધી.છેવટે ઘરે જ પૂજા કરી.બિચારી છોકરીઓથી દર વર્ષની જેમ આ વર્ષે બાગ-બગીચામાં કે કાંકરિયા ફરવા પણ ના જઈ શકાયું.
જાગરણ નિમિત્તે થિયેટરોમાં બાર વાગ્યા પછી સ્પેશિયલ શો રાખતાં હોય છે.આ વર્ષે તો થિયેટરો જ બંધ છે…જાગરણ કેવી રીતે કરાવવું ?આ વિષય ઉપર એક નાની મીટીંગ યોજાઈ.આખી સોસાયટીએ છોકરીઓના જાગરણ માટે સહકાર આપવો.બધાએ કોમન પ્લોટમાં આવવું એમ નક્કી થયું.
ઘરેથી પરવારીને બધા ધીમે ધીમે સોસાયટીના કોમન પ્લોટમાં ભેગા થવા માંડ્યા.છોકરીઓને સંગીત ખુરશી રમાડી.કલાક નીકળી ગયો.પછી બધાને લસ્સી પીવડાવી.એ પછી અંતક્ષારી રમાડી.એ બે કલાક ચાલી.એ પછી દૂધના હલવાનો વારો આવ્યો.છોકરીઓ તો ખુશ થઇ ગઈ.એ પછી સરપ્રાઈઝ રમત હતી.વારાફરતી એક ચિઠ્ઠી ઉપાડીને અભિનય કરવાનો હતો.છોકરીઓને એમાં પણ મઝા આવી.હવે રાતનો એક થવા આવ્યો હતો.
લેડીઝ અને છોકરીઓએ મોબાઈલ ઉપર ગરબા ચાલુ કર્યા એટલે જેન્ટસપાર્ટીએ ત્યાંથી ખસીને અલગ બેઠક જમાવી.આજે બહુ દિવસે વાતો કરવાની જમાવટ પડશે એ વાતે બધા ખુશમખુશ હતાં.
“હાશ બાપા…આજે વ્રત પતે એટલે નિરાંત……મોળું ખાઈ ખાઈને છોકરીઓ બિચારી થાકી ગઈ હશે.”જગો બોલ્યો.
“ મારે તો સાચે સાચ મોળાકત છે…”મુન્નાએ કહ્યું.
“ કેમ ભાઈ તેંય વ્રત કર્યું છે ?”પટેલે નવાઈ વ્યક્ત કરી.
“ હા પણ તમે કોઈને કહેતાં નહી.મમ્મીએ કહેવાની ના પાડી છે.શું છે કે ત્રણ વાર સગાઈ થઇ …ને તૂટી ગઈ.એટલે મમ્મી કહે કે તું વ્રત ટ્રાય કરી જો….માતાજીની મહેરબાની થઈ જાય તો મારું સારી જગ્યાએ ગોઠવાઈ જાય.” કહી મુન્નાએ આંખ મિંચકારી.બધાને રમૂજ થઈ.
“ હા ભાઈ…જોઈ લે આ વખતે ! હવે સગાઈ નહી ટૂટે…હા હા હા …”
“અલ્યા આ છોકરીઓ અને એમની મમ્મીઓ તો સેટ થઈ ગઈ.આપણે શું કરવું છે ?”
“ એ ભાઈ પહેલાં ચા પીવી છે.ચા આવવા દો.”
ચા આવે ત્યાં સુધી ચર્ચા ચાલી કે કરવું શું?ગરબા રમવા છે ? પત્તા રમવા છે ?મોબાઈલમાં ગેમ રમવી છે ? કોઈના ઘરે જઈને પિક્ચર જોવું છે ?આંટા મારવા છે ? કે કંઇક નવું કરવું છે ?છેવટે કંઇક નવું કરવા સર્વ સંમતિ સધાઈ.ગપ્પા હરિફાઈમાં ભલાકાકા,મગનકાકા અને જેન્તીને હરિફાઈના નિર્ણાયક બનાવવામાં આવ્યાં.ચુનીકાકાના ખાસ આગ્રહથી ટાઈમ લિમીટ દુર કરવામાં આવી.ગમે તેટલી મિનીટ બોલી શકાય.બોલતા બોલતા વચ્ચે અટકી જાય તો પણ આઉટ નહી ગણાય.ગપ્પા મારતા ના આવડે તો કોઈ યાદગાર પ્રસંગ પણ કહી શકાય.સાચો પ્રસંગ છે કે ગપ્પાં એ નિર્ણાયકોએ નક્કી કરવાનું.
“ આ રૂમાલ ઉપરથી નીચે પડે અને જેને અડે એનો વારો.બધાએ ઉપર જોયા વગર નીચું જોઇને ચાલવાનું છે.”જગાએ કહ્યું.ઉપર ઉછાળેલો રૂમાલ પટેલના ખભે પડ્યો.બધાએ તાળીઓથી પટેલને વધાવ્યો.પટેલે શરૂઆત કરી.
“ હું કોલેજમાં ભણતો હતો ત્યારની વાત છે.ચોમાસામાં સાતમ આઠમ કરવા ગામડે જવાનું થયું.બસમાંથી ઉતરીને ચારેક કિલોમીટર ચાલીએ ત્યારે ગામ પહોચાય.રસ્તામાં એક નદી ચાલીને પસાર કરવાની.બસમાંથી ઉતર્યો એવો જ ધોધમાર વરસાદ તૂટી પડ્યો.નદીમાં પાણી વધી જાય એ પહેલા નદી પાર કરી લઈએ એ વિચારથી હું ઉતાવળો નદીમાં ઉતર્યો.નદીનો પટ મોટો હતો.જેમ જેમ આગળ વધતો ગયો એમ પાણી પણ વધવા માંડ્યું.હવે હું સામાન માથે ઉપાડીને ચાલતો હતો એમાંથી તણાવા માંડ્યો.એવામાં મારી બાજુમાંથી મગરનું ટોળું નીકળ્યું.મેં એક મગરની પૂંછડી પકડી લીધી.ઘણે દૂર સુધી એમ એની પાછળ પાછળ તર્યા કર્યું.એવામાં એક ભેંસને કિનારે ઉભેલી જોઈ શિકાર કરવા મગર એની તરફ ગયો.કિનારાની નજીક પહોચતા જ મેં મગરનું પુંછડું મૂકી દીધું અને પાણીની બહાર આવી ગયો.જોગાનુજોગ એ અમારી જ ભેંસ હતી.ખોવાઈ ગયેલી ભેંસને ગોતતા મારા બાપુજી પણ ત્યાં આવી પહોચ્યા.અમે બેય એકબીજાને આશ્ચર્યથી જોઈ રહ્યાં.બાપ દીકરો ભેટી પડ્યા.સાથે ઘરે ગયા.આમ હિંસક પ્રાણી ગણાતા મગરે મારો જીવ બચાવ્યો.”
“ ઓહો જબરું કહેવાય હોં…!” કહી મુન્નાએ પટેલના હાથમાં જ રૂમાલ આપ્યો.ઊંધા ફરીને ઊભા રહેલા પટેલે રૂમાલ ફેંક્યો.સીધો આવ્યો ચુનીકાકા ઉપર.ખોંખારો ખાઈને મૂછ ઉપર હાથ ફેરવતા ફેરવતા એમણે વાત શરુ કરી.
“ ગામડે અમારે ઘરે ભેસોનું ખાડું.આમ તો માણસો રાખેલા પણ હું મોટો થયો એટલે ઘરકામ શીખવા મારે પણ રોજ ભેસો ચરાવવા જંગલમાં જવું પડતું.બપોરે ઝાડ નીચે મારું લખવાનું ભણવાનું ચાલતું રહે.એકવાર હું વાંચતા વાંચતા સુઈ ગયો.ઘરે જતા પહેલા ગોવાળિયાઓએ મને ઉઠાડ્યો.પણ મને એવી ઊંઘ ચડેલી કે હું તો સુઈ જ ગયો.જ્યારે મારી આંખ ખુલી….ત્યારે ભયંકર અંધારું થઈ ગયું હતું.રોજ જંગલમાં આવતો પણ આજે અંધારામાં રસ્તો જરાક જુદો લાગ્યો.ખાસ્સી વારે ખબર પડી કે હું જંગલમાં ને જંગલમાં જ ફર ફર કરતો હતો.હવે મને મૂંઝવણ થઈ.
એવામાં સામેથી ફાનસ લઈને કોઈ આવતું હોય એમ લાગ્યું.જરાક નજીક આવતા ખબર પડી કે કોઈ છોકરી એની ભેંસ શોધવા નીકળી હતી.મેં એને જંગલમાંથી બહાર નીકળવાનો રસ્તો પૂછ્યો.એ જવાબ આપવાના બદલે એક ઝાડ નીચે બેસી ગઈ.હું પણ બેઠો.એણે મારી સામું જોયું.મેં એની સામું જોયું.એ તો યાર પરી જેવી રૂપાળી હતી….ઓહોહોહો…હું તો એકીટસે એને જોઈ જ રહ્યો.ત્યાં તો એ ધીમે રહીને બોલી હું તને ગમું છું? અહાહાહા….શું મીઠો અવાજ ! મેં ડોકું હલાવીને હા પાડી.એણે તો એનો હાથ મારી બાજુ લંબાવ્યો.ફાનસના અજવાળામાં મેં જોયું સંગેમરમર જેવો એનો હાથ હતો.પણ મને એનો હાથ પકડવાનું સુઝ્યું નહી.એણે કહ્યું મારો હાથ પકડ.એટલે મેં એનો હાથ પકડ્યો.એ સાથે જ એનો દેખાવ બદલાઈ ગયો.
આસપાસ ધૂળની ડમરીઓ ઉડવા માંડી…પેલી છોકરી ઊચીને ઊંચી વધતી વધતી આકાશ જેવડી થઈ ગઈ.એનું શરીર કાળા કોલસા જેવું,આંખો બીક લાગે એવી,વાળ શાહુડીના પીંછા જેવા થઈ ગયાં.મને આ બધું સપના જેવી લાગતું હતું.હું કશું સમજી શકતો નહોતો.એણે ઘોઘરા અવાજે પૂછ્યું કે હું તને ગમું છું…?મેં ફરી ડોકું હલાવીને હા પાડી.બસ એકદમ એ અદ્રશ્ય થઈ ગઈ.કોઈ આજુબાજુમાં રડતું હોય એવા ડૂસકાં સંભાળાતા હતાં.પછી શું થયું એ ખબર ના પડી.
પણ….મારી આંખ ખુલી ત્યારે હું ઘરે ખાટલામાં સુતો હતો.આજુબાજુ આખું ઘર ટોળે વળ્યું હતું.હું ત્રણ દિવસથી બેભાન હતો એ જાણી મને તો બહુ નવાઈ લાગી.પણ એ પછી ઘરેથી મને કોઈ દિવસ જંગલમાં મોકલ્યો નહી.એ છોકરીનું ભૂત મને ફળ્યું હોય એમ મારી સાથે એક પછી એક અજીબ ઘટના બનવા માંડી.હું પરિક્ષામા પેપર લખતો હોઉં અને કોઈ સવાલ ના આવડે તો એનો જવાબ મને હવામાં વંચાય.જ્યાં સુધી હું આખો જવાબ લખી રહું ત્યાં સુધી એ હવામાં દેખાય અને પછી અલોપ થઈ જાય.મારી એક પછી એક બધી ઈચ્છા પૂરી થતી ગઈ.આજે હું ભૂતના આશીર્વાદથી ખૂબ સુખી છું એમ કહું તો કોઈ માને ખરું ?”
“ અલ્યા ચુનીકાકાની ગર્લ ફ્રેન્ડ ભૂત છે…બાપા હાચવજો બધાએ….નકર હા….હોં કે…” બધાએ ચારે બાજુથી મશ્કરીઓ શરુ કરી.
“ અલ્યા હસી લીધું હોય તો મૂંગા થઇ જાવ.તારી કાકી ક્યાંક સાંભળી જશે તો ઘરમાં નહી આવવા દે.” ચુનીકાકાએ જોરથી ઘાંટો પાડ્યો.આગળનો વારો જગાનો હતો.
“એકવાર અમે ગીરના જંગલમાં સિંહ જોવા ગયાં.અમે લોકો જીપમાં બેસીને જંગલમાં ફરતા હતા.એવામાં ઝાડીઓમાંથી ચાર સિંહ અમારી પાછળ દોડ્યા .ગાડીચાલકે જીપ દોડાવી.એણે કહ્યું કે આમ તો આવું બનતું નથી.પણ કઈંક કારણ હોય તો જ સિંહ ખીજાય.એવામાં એક ખાડો આવી જતાં જીપ કૂદી…એમાં હું નીચે પડી ગયો.હું પડ્યો એની કોઈને ખબર પડી નહી.ચારે ચાર સિંહ મારી નજીક આવીને ઊભા રહી ગયાં.મારા તો ધબકારા વધી ગયાં…મેં બે હાથ જોડી ભગવાનની પ્રાર્થના શરુ કરી.એટલામાં અવાજ આવ્યો ‘.અમારા માટે પણ પ્રાર્થના કર ભાઈ.’ મેં આંખો ખોલી.જોયું તો સિંહ બોલતો હતો.
‘ભાઈ અમને અહીંથી સલામત બહાર લઇ જા.તને ભગવાને જ અમારા માટે મોકલ્યો છે.’ ત્યાં તો બીજો સિંહ બોલ્યો.હું અને સિંહ દોસ્ત બની ગયાં.અમે સાથે સાથે જંગલની બહાર નીકળ્યા.એ એમના ઘેર અને હું મારા ઘેર.”
“ બાત કુછ હજમ નહી હુઈ…સિંહ જંગલની બહાર શું કામ નીકળે ?”
“ અરે એ સિંહ હતા જ નહી.એ તો માણસો હતા સિંહનો નકલી પોશાક પહેરેલો.એને સાચો સિંહ દેખાયો એટલે એ ભાગ્યા…માણસ માણસ ની ઓથે જાય…એમ એ અમારી જીપ બાજુ આવ્યા અને અમે એનાથી ડરીને ભાગ્યા…તો થઈને મારી સિંહ સાથે અનોખી દોસ્તી !”
“ જગા યાર જામતું નથી….સારું લે આંખો બંધ કરીને રૂમાલ ફેંક.” રૂમાલનો ગોળ ગોળો બનાવીને જે જગાએ ઘા કર્યો તે સીધો વારો આવ્યો બકાનો.બધાએ સીટીઓથી બકાને વધાવ્યો.હવે વ્રત વાળી છોકરીઓ અને લેડીઝ્નું પણ ત્યાં ધ્યાન ગયું.એ પણ બધું સમેટીને ત્યાં આવ્યા.
“ તમે લોકો શું કરો છો તે આમ સીટીઓ વગાડો છો ?” નાની સ્વીટુએ પૂછ્યું.
“ અરે તારા બકા અંકલ વાર્તા કહે છે.તમે બધા બેસી જાવ.”ઘડિયાળમાં અઢી વાગ્યા હતા.બકાએ વાત શરુ કરી.
“મારો એક ભાઈબંધ ગુંજન પીએચડી કરતો હતો.એનું રીસર્ચ વર્ક પૂરું થઈ ગયું એટલે થિસીસ સબમિટ કરી દીધી.હવે જે દિવસે એનો વાઈવા એટલે કે યુનિવર્સીટીની ટીમ સામે ઇન્ટરવ્યુ હતો એ જ દિવસે યુનિવર્સીટીની નજીકમાં એનું બાઈક સ્લીપ થઈ ગયું.એને આખા ડાબા પડખે ફ્રેકચર થઈ ગયું.ઘાયલવીર ઇન્ટરવ્યુમાં લઈ જાવ એમ સતત રટણ કર્યા કરતો.આજે વાઈવામાં ના જાય તો એની પીએચડીની ડીગ્રી મળે નહી.ડીગ્રી વગર એને સારી નોકરી અને છોકરી મળે નહી.છોકરી તો જો કે તૈયાર જ હતી. એની ગર્લફ્રેન્ડ પૌલોમીએ આજીજી કરી મને ગુંજનની જગ્યાએ વાઈવા આપવા મજબૂર કર્યો.મેં કીધું અલ્યા એની થીસીસ શું છે એ મને ક્યાંથી ખબર પડે ? મારો ભાઈબંધ ભોપો કહે પીએચડીનાં ગાઈડ કશું વાંચશે નહિ તું તારે જે બોલવું હોય એ બોલી નાખજે.પણ સવાલના જવાબ સારા આપવા પડશે.એમાં નહિ ચલાવે.એની વાત માનીને હું ગુંજન બની વાઈવા આપવા પહોચ્યો. પૌલોમી અને ભોપો મને હિમત આપવા સાથે જ આવ્યા હતાં. ઈન્ટરવ્યુ લેનાર બહેરામજી નામના એક પારસી સાહેબ હતા. ગુંજનના રિસર્ચનો વિષય જુદી જુદી જ્ઞાતિઓ અને અટકોનો ઈતિહાસ હતો.એની થીસીસ ઉપર સાહેબે એક નજર નાંખી.
“ પટેલ અટક કેવી રીતે પડી ?બતાઉં જોઈ…” એમણે મને પૂછ્યું.આવું મને થોડું આવડે ? સાચે જ એવો નર્વસ થઈ ગયો…! પણ હોઠ સાજા તો ઉત્તર ઝાઝા.
“ એક જમાનામાં અંગ્રેજો આપણા દેશમાં આવ્યા એટલે અંગ્રેજી બોલવાની ફેશન આવી.ગુજરાતીમાં બોલવાને બદલે અંગ્રેજીમાં વાત કરવામાં જેમને ફાવટ આવી ગઈ એ બધા પટેલ કહેવાયા.”
“ ડીકરા આમાં મને કાઈ હમજ ની પડી. વિલ યુ પ્લીઝ એક્સ્પ્લેન મી ?”
“ સર…લેટ મી ટેલ યુ…એમ વાતની શરૂઆત કરે…અથવા પ્લીઝ ટેલ મી ધેટથી વાતની શરૂઆત કરતા.આવું પબ્લિકે નોટીસ કર્યું એટલે એ બધા પટેલ કહેવાયા…અને જુઓ અમેરિકામાં પટેલો જ વધારે છે.એ લોકો પેલ્લેથી જ અંગ્રેજીમાં હોશિયાર હતા.”મેં મારું જ્ઞાન પ્રગટ કર્યું.
“ આવું તે આ થીસીસમાં કાઈ ની લઈખું.એમાં તો કુળદેવીની કઈક સ્ટોરી છે…”
“ એ તો અંદર લખી જ છે…એટલે જ એ સિવાયની વાતો હું તમને કહીશ.”
“ ઓહ…આ વાતની અટયાર સુઢી કેમ કોઈને ખબર નૈ પડી…? સારું કેવ જોય પાણખાણીયા અટક કેમની પડી ?”
“ પાણો એટલે કે પથરો.જ્યારે આદિમાનવ કાળમાં પથ્થર યુગ ચાલતો હતો …એમાંથી માણસે આગળ પ્રગતિ કર્યા પછી પણ જેમણે પથ્થરનો વપરાશ ચાલુ રાખ્યો.એ બધા પાણખાણીયા તરીકે ઓળખાયા.”
“ ઈન્ટરેસ્ટીંગ…!ઉપાધ્યાય અટક કેવી રીતે પડી ?”
“ એનો બહુ ગુપ્ત ઈતિહાસ છે. શ્રીકૃષ્ણ સાંદીપની ઋષિના આશ્રમમાં ભણતા હતા ત્યારે એક છોકરો રોજ ઝાડ ઉપર ચઢીને ગીતાના અધ્યાય બોલે.ઉપરથી અધ્યાય બોલનારનું અપભ્રંશ કરીને એ ઉપાધ્યાય તરીકે ઓળખાવા લાગ્યો.એ રીતે ઉપાધ્યાય શબ્દની ઉત્પત્તિ થઈ.”
“ ઔઊઊઊ…..! દસ્તુર અટક કેવી રીતે પડી ?”
હવે તો મારાય હાંજા ગગડી ગયાં યાર…દસ્તુર આ સાહેબની જ અટક હશે. ત્યાં જ બારીમાં મને મીલી દસ્તુર નામની છોકરી દેખાઈ. એણે દૂરથી હાથ પણ હલાવ્યો. બસ…એક આઈડીયા મળી ગયો.
“ સાહેબ આ વિષે મને ડીટેઇલમાં ખબર નથી.પણ…જુઓ પેલી છોકરી બારીમાંથી દેખાય છેને…એનું નામ મિલી દસ્તુર છે.મારો રિસર્ચનો વિષય અટક અને જ્ઞાતિઓનો હતો તેથી હું બધાને પૂછપરછ કરતો.એણે મને એકવાર કહેલું કે પારસીઓમાં અમુક વર્ગ નિયમો પાળીને જીવે.નિયમ ના તૂટવો જોઈએ.નિયમ પણ કેવા ? હંમેશા બીજાને મદદ કરવાની,જુઠ્ઠું નહી બોલવાનું,હરામનું નહી ખાવાનું,માબાપની સેવા કરવાની,જીવદયા રાખવાની…અરે આવા તો એક પુસ્તક લખાય એટલા નિયમો.પારસી ભાષામાં નિયમને દસ્તુર કહે.અમારા ઘરમાં એવો દસ્તુર છે કે રોજ એક ભલાઈનું કામ કરીને પછી જ જમવું.આવી એમની વાતો સાંભળીને લોકો એમને દસ્તુર ફેમીલી તરીકે ઓળખવા માંડ્યા.આમ દસ્તુર અટક પડી.બટ લેટ મી ટેલ યુ સર…આ વિષે મેં સંશોધન કર્યું નથી.આ તો મિલીએ કહ્યું એ જ કહું છું.” મીલી તરફ આંગળી ચીંધીને બોલાયેલી આ વાત સાંભળીને બહેરામજી સાહેબે બહાર જવા ઈશારો કરી દીધો.
બહાર નીકળીને હું તો રોવા જેવો થઈ ગયેલો.પૌલોમીને વાત કરી.એ તો રાજીના રેડ થઈ ગઈ…એને પાક્કો વિશ્વાસ હતો કે ગુંજન પાસ જ છે.અહી મારો જીવ તાળવે ચોંટેલો કે સાલું ગુંજનિયો પાસ ના થયો…ને તો આનું કારણ વગરનું નિમિત્ત હું બનીશ.પણ….સરપ્રાઈઝીંગલી ગુંજનિયો પાસ થઈ ગયો…! પેલી મીલી એ બહેરામજી સાહેબની જ દીકરી નીકળી …!!!બસ,ખાધું પીધું ને મઝા કરી.”
“ અલ્યા બકા …આ બગડિયા અટક કેવી રીતે પડી ?કહે તો ખરો…” બધા મશ્કરીના મૂડમાં હતા.
“ એ તો સાવ સહેલું છે…જેના મગજ વારેઘડીએ બગડી જતા હોય… એ બગડિયા.” મુન્નાએ ટીખળ કરી.
“ જેના છોકરાઓ બગડી ગયા હોય એ બગડિયા…”
“ જેને બાયડીએ બગાડી નાખ્યો હોય એ બગડિયા…” આમ હસાહસ ચાલતી હતી.ત્યાં બકાએ શાંત રહેવા ઈશારો કર્યો.
“ જિસને જમાને કો બિગાડા વહી બગડિયા .” બકાએ ફિલ્મી ઢબમાં ડાયલોગ માર્યો.
સીટીઓ અને તાળીઓના ગડગડાટથી લોકોએ એને વધાવ્યો.
લેખક : નિકેતા વ્યાસ કુંચાલા
