સબસિડીવાળા ઘરગથ્થુ ઇંધણના ભાવમાં તીવ્ર વધારો થયો છે, જેમાં કેરોસીન ૬૫% અને રાંધણ ગેસ છેલ્લા બે વર્ષમાં ૧૭% વધ્યું છે, પરંતુ બંને પ્રોડક્ટ્સ પર સબસિડી, જે સરકારે નિયમિત ભાવ વધારાથી કાપ મૂકવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, તે પણ તીવ્ર વધારો થયો છે. ૧ લી ઓક્ટોબર, ૨૦૧૬ ના રોજ ૧ લી ઓક્ટોબરના રોજ લીટર દીઠ રૃ. ૧૫.૦૨ ના ભાવે ગ્રામીણ ગરીબ લોકોએ જાહેર વિતરણ વ્યવસ્થામાંથી ખરીદી લીધેલ કેરોસીન, રૃ. ૨૫.૦૩ નો વધારો થયો હતો, કારણ કે રાજ્ય ઓઇલ કંપનીઓ ઓઇલની ઊંચી કિંમતને કારણે છેલ્લાં બે વર્ષમાં પેટ્રોલના ભાવમાં ૨૫ પૈસાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે.
જોકે, સબસિડાઈઝ્ડ ઇંધણના બજારભાવના વપરાશમાં છેલ્લાં બે વર્ષમાં લિટર દીઠ રૃ. ૧૧.૭ ના ભાવે ૫૪% વધારો થયો છે. આ જ સમયગાળામાં સબ્સિડાઇઝ્ડ રાંધણ ગેસના ભાવમાં ૭૨.૩૯ સિલિન્ડર અથવા ૧૭% જેટલો વધારો થયો છે. ૧ જૂનના રોજ ૧૪ કિલોના સિલિન્ડરની કિંમત ૪૯૩.૫૫ રૃપિયા હતી. રાંધણ ગેસ પર સબસિડી ૫૯% વધીને રૃ. ૨૦૫ થઈ છે, જે ૧૨૯ રૃપિયા છે.
સરકાર રસોઈ ગેસ અને કેરોસીનની કિંમતને નિયંત્રિત કરે છે,પણ વર્ષોથી અન્ય તમામ પેટ્રોલિયમ પેદાશોના વેચાણને મુક્ત કરે છે. સરકાર ઇચ્છે છે કે ઘરોને પ્રદૂષિત કેરોસીનમાંથી સ્વચ્છ રાંધણ ગેસ અને વીજળીમાં બદલી નાખવા. આ ક્ષેત્રે છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં રેકોર્ડ ગતિએ રસોઈ ગેસના ગ્રાહક આધારને વિસ્તૃત કરી છે અને ઝડપથી દરેક ઘરને ગ્રીડ વીજળી લેવાની આશા રાખે છે.
વર્ષ ૨૦૧૭-૧૮માં રાજ્યોમાં સબસીડીવાળા કેરોસીનના પ્રમાણમાં બે વર્ષમાં ૪૨ ટકા ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે અને દેશના ઘણા બધા ભાગોમાં ગ્રામીણ ગરીબો આજે પણ કેરોસીન પર આશ્રિત છે, કારણ કે વીજળી પુરવઠો નબળો છે અને રાંધણગેસ સસ્તું નથી.
પેટ્રોલ અને ડીઝલ, બે મુખ્ય પરિવહન બળ, જેમના દરો સરકાર દ્વારા વધુ નિયંત્રિત નથી, આંતરરાષ્ટ્રીય તેલના દરો, જેની સાથે તેઓ સંકળાયેલા છે, છતાં પણ કેરોસીનમાં સરખામણીએ ખૂબ નાના દરમાં વધારો થયો છે. બે વર્ષમાં પેટ્રોલના સ્થાનિક દરે ૨૦ ટકા અને ડીઝલના ભાવમાં ૨૬.૫ ટકાનો વધારો થયો છે. સ્ટેટે-રન કંપનીઓએ રાંધણગેસના કેરોસીનની દર ૨૫ પૈસા પખવાડિયામાં અને જુલાઇ ૨૦૧૬ માં રાંધણ ગેસના ભાવ બે મહિનામાં વધાર્યા હતા.
પેટ્રોલ અને ડીઝલના નિયમન પછી નોંધપાત્ર રીતે સંકોચાયેલી ઇંધણ સબસિડીને દૂર કરવાના સરકારના પ્રયત્નો છે. ડીઝલ અને પેટ્રોલના ઊંચા દરોમાં ઓક્ટોબરના છેલ્લા ઓકટોબરથી સરકારે કરવેરા ઘટાડયા બાદ ઇંધણના ભાવમાં ૨ રૃપિયા પ્રતિ લિટરનો ઘટાડો કર્યો હતો.
આ જ સમયગાળા દરમ્યાન , સરકારે ઓઇલ કંપનીઓને કોઈ પણ જાહેર પ્રતિક્રિયાને રોકવા માટે રાંધણ ગેસ અને કેરોસીનમાં દરમાં વધારાને અટકાવવા જણાવ્યું હતું, છતા રાંધણ ગેસમાં વધારો ધીમો રહ્યો છે પણ કેરોસીનમાં વધારો જાન્યુઆરીથી શરૃ થયો છે. પુરવઠામાં તીવ્ર કાપ મૂક્યા બાદ કેરોસીન પર સબસિડી ૨૦૧૪-૧૫માં જે રૃ. ૨૪,૮૦૦ કરોડ હતી તેને ઘટાડીને ૨૦૧૭-૧૮ માં રૃ. ૪,૬૭૨ કરોડ કરી દેવામાં આવી છે.
કેરોસીન, રાંધણગેસના વધ્યા, સરકાર સબસિડીમાં કાપ ચાલુ રાખશે
