૭૦ ટકા પાણી હોવા છતાં પણ તરસી દુનિયા

દુનિયાના મોટા શહેરોમાં ખૂબ ટૂંકાગાળામાં પાણી પુરવઠો ખાલી થઈ જવાની તૈયારી છે. દક્ષિણ આફ્રિકાનું કેપટાઉન સિટી આ યાદીમાં પ્રથમ ક્રમે છે. ભવિષ્યમાં કેપટાઉન સિટીમાં રહેનારા લોકોને પાણીની તંગીનો સામનો કરવો પડશે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના જણાવ્યા પ્રમાણે પાણીની તંગી ત્યારે થાય છે જ્યારે પાણીનું વિતરણ પ્રતિ વ્યક્તિ ૧,૭૦૦ ક્યૂબિક મીટરથી ઘટી જાય છે. દ. આફ્રિકાનું શહેર અછતગ્રસ્ત સ્થિતિનો સામનો કરનારું પ્રથમ શહેર નથી. દરેક ટાપુના નાના-મોટા શહેર આ અછતગ્રસ્ત સ્થિતિની સમસ્યા ઊભી છે.
દુનિયાના જે શહેર અછતગ્રસ્ત સ્થિતિની નજીક છે તેમની પાસે હવે એવો સમય નથી કે તેઓ આ સમસ્યાનો વિકલ્પ શોધી શકે.દક્ષિણ આફ્રિકાના કેપટાઉન શહેરમાં આગામી આઠ સપ્તાહમાં પાણી વિતરણ બંધ કરી દેવામાં આવશે. આ નિર્ણયથી લાખો લોકોને સીધી અસર થશે. ૩૮૪ વર્ષ બાદ આ સિટી ભયંકર અછતગ્રસ્ત સ્થિતિનો સામનો કરવા જઈ રહ્યું છે. પરિણામે ધનવાનવર્ગ બોર ખોદાવી રહ્યા છે, કેટલાંક પીવના પાણીની બોટલ ખરીદવાની ચિંતામાં છે, સૈન્યને સ્ટેન્ડ બાય કરી દેવામાં આવ્યું છે. એક અનુમાન પ્રમાણે તા. ૧૬ એપ્રિલથી શહેરના ૭૫ ટકા વિસ્તારમાં પાણી વિતરણ બંધ કરી દેવામાં આવી શકે છે. આ દિવસનો સામનો કરવા તૈયારીઓ શરૂ કરી દેવામાં આવી છે. પાણી વિતરણ બંધ કર્યા બાદ શહેરમાં ૨૦૦ વોટર કનેક્શન પોઇન્ટ બનાવવામાં આવશે. જ્યાંથી પાણી આપવામાં આવશે. આ સેન્ટરના ૨૦૦ મીટરના વિસ્તારમાં રહેનારા દરેક વ્યક્તિને દરરોજ ૨૫ લિટર પાણી મળશે. દુનિયાના વધુ વસતી ધરાવતા શહેર પૈકીનું એક તથા બ્રાઝિલની આર્થિક રાજધાની સાઓ પાવલોમાં ૨.૧૭ કરોડથી વધારે લોકો વસવાટ કરે છે. વર્ષ ૨૦૧૫માં હાલમાં જે કેપટાઉન સિટીની સ્થિતિ છે તે સ્થિતિ સાઓ પોલોની ઉદ્દભવી હતી.જ્યાં તળાવના પાણીની ક્ષમતા માત્ર ચાર ટકા હતી. અછત વધી અને સ્થિતિ એ થઈ હતી કે શહેરને માત્ર વીસ દિવસ સુધી પાણી મળે એમ હતું. આ દરમિયાન એક સ્થાનેથી બીજા સ્થાને પાણી પહોંચાડનાર ટેન્કરને પોલીસ સુરક્ષા વચ્ચે લઈ જવામાં આવતા હતા. વર્ષ ૨૦૧૬માં એવું એલાન કરવામાં આવ્યું હતું કે, પાણીની સમસ્યાનો ઉકેલ મળી ગયો છે પરંતુ ત્યાર પછીના વર્ષે મુખ્ય તળાની ક્ષમતા અપેક્ષા કરતા ૧૫ ટકા ઘટી ગઈ હતી. ત્યાર બાદ સરકારી દાવાઓ પર ફરી સવાલ ઊઠયા હતા.દેશના બંગ્લુરૂના વિકાસથી સરકારી તંત્ર પર દબાણ ઊભં થયું છે. ગ્લોબલ ટેક્નોલોજીના સ્તર પર આગળ વધતા આ શહેરમાં પાણી વિતરણ સિસ્ટમને સુધારવા માટેનો પ્રયત્નો થઈ રહ્યા છે. શહેરમાં પાણીની જૂની પાઇપોનું સમારકામ કરાવવાની તાતી જરૂર છે. સરકારી રિપોર્ટ પ્રમાણે પીવાના પાણીના અડધાની વધારે પાઇપ લીક હોવાના કારણે પાણી વેડફાઇ જાય છે.
ચીનની જેમ ભારત સામે પાણી પ્રદૂષણ એક ગંભીર સમસ્યા છે. બંગ્લુરૂ પણ આ સ્થિતિ સામે જંગ લડી રહ્યું છે. પાણીની તાપસ કર્યા બાદ જાણવા મળ્યું હતું કે, શહેરના તળાવોનું ૮૫ ટકા પાણી ઉદ્યોગોમાં ઉપયોગમાં લેવા યોગ્ય છે પરંતુ, પીવા લાયક નથી. શહેરના કોઈ પણ તળાવનું પાણી પીવા લાયક કે નહાવા લાયક નથી.
વર્ષ ૨૦૧૪માં શહેરમાં રહેનારા ૨ કરોડ લોકોને ૧૪૫ ક્યૂબિક મીટર પાણી મળ્યું હતું. દુનિયાની વસતીનો ૨૦ ટકા ભાગ ચીનમાં છે પણ દુનિયાના મીઠા પાણીની માત્રા માત્ર ૭ ટકા છે. અમેરિકાની યુનિ.એ કરેલા અભ્યાસ પ્રમાણે ૨૦૦૦થી ૨૦૦૯ વચ્ચે શહેરમાં પાણીના સાધનોની ક્ષમતા ૧૩ ટકા ઘટી ગઈ હતી. વર્ષ ૨૦૧૫માં જાહેર કરાયેલા આકડાં અનુસાર બેઇજિંગમાં પાણી એટલું પ્રદૂષિત છે. તે ખેતીકામમાં પણ ઉપયોગમાં લઈ શકાય એમ નથી. ચીન સરકારે આ સમસ્યાનો નીવેડો લાવવા માટે પાણી વિતરણ માટેની વ્યવસ્થા બનાવી છે. પાણી માટે જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવામાં આવ્યું હતું. આ ઉપરાંત પાણીના વધુ પડતા ઉપયોગ સામે વધુ દંડની જોગવાઈ જાહેર કરવામાં આવી.
ઇજિપ્તની મહાન સભ્યતાઓનો જન્મ જે નીલ નદીના કિનારે થાયો હતો. હાલમાં આ નદી સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહી છે. નીલ નદીમાંથી મિસરને જરૂરિયાતનું ૯૫ ટકા પાણી મળી રહે છે. આ ઉપરાંત નદીમાં ખેતીમાંથી નીકળેલું અને ઘરમાંથી નીકળેલું પ્રદૂષિત પાણીનું વિતરણ કરી શકાતું નથી. વિશ્વ સંગઠન અનુસાર મિસર એ શહેરોની યાદીમાં આવે છે ત્યાં પાણી પ્રદૂષણ સંબંધિત મૃત્યુદર સૌથી વધારે છે અને લોકોનું સરેરાશ આયુષ્ય પણ ઓછું છે. ૨૦૨૫ સુધીમાં આ દેશે પાણીની અછતનો સામનો કરવો પડશે.જકાર્તા સામે સૌથી મોટી સમસ્યા સમુદ્રનું વધતું જળસ્તર છે. આ ઉપરાંત અન્ય મોટી સમસ્યા અહીંની એક કરોડની વસતી પાણીના વાસ્તવિક નેટવર્ક સુધી પહોંચી શકતી નથી. ગેરકાયદેસર રીતે કૂવાઓનું ખોદકામ વધી રહ્યું છે. તેથી ભૂસ્તર પર દબાણ વધી રહ્યું છે. અહીંના તળાવમાં આસફાલ્ટનું પ્રમાણ વધારે હોવાથી વરસાદનું પાણી સંપૂર્ણ રીતે સુકાતું નથી તેથી જળસંકટમાં વધારો થાય છે.દુનિયાના મીઠા પાણીના સ્રોતોમાં ૨૫ ટકા સ્રોતો રશિયામાં છે. પરંતુ સોવિયત કાળમાં થયેલા દ્યોગિક વિકાસના કારણે પાણીની સમસ્યાઓ ગંભીર બની રહી છે. મોસ્કો સામે આજે સૌથી મોટો પડકાર એ છે કે, જરૂરિયાતના પાણીના ૭૦ ટકા આધાર આ સ્રોત પર રાખવામાં આવી રહ્યો છે.
સરકારી તંત્રના જણાવ્યા અનુસાર પીવાના પાણીના સ્રોત ૩૫થી ૬૦ ટકા સ્વચ્છતાના નિયમોનું પાલન કરતા નથી.તુર્કીની સરકારનું માનવામાં આવે તો, ઇસ્તંબૂલમાં પાણીની સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યું છે. વર્ષ ૨૦૧૬માં પાણીનું વાર્ષિક વિતરણ પ્રતિ વ્યક્તિને ૧,૭૦૦ ક્યૂબિક મીટર ઓછું હતું. સ્થાનિક જાણકારોનું માનવું છે કે, વર્ષ ૨૦૩૦ સુધીમાં આ સ્થિતિ વધારે ગંભીર બની છે. હાલના વર્ષોમાં વધી રહેલી વસતીના કેટલાંક મહિનાઓમાં આ સમસ્યાઓમાં વધારો થવાના એંધાણ છે. વર્ષ ૨૦૧૪માં પાણીના સંસાધનોની ક્ષમતા ઘટીને ૩૦ ટકા થઈ હતી.મેક્સિકો સિટીમાં ૨.૧ કરોડ રહેવાસીઓ માટે પાણીની તંગી દિવસભર થતી ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે. અહીંયાં પાંચમાંથી એક વ્યક્તિને કલાક પૂરતું જ પાણી મળે છે. શહેર પાણીના સ્રોતમાંથી જરૂરિયાતનું ૪૦ ટકા પાણી આયાત કરે છે. આ ઉપરાંત પાણીને રિ-સાઇકલ કરવા માટેની કોઈ પ્રક્રિયા નથી. જેથી પાણીને પીવા લાયક બનાવી શકાય. શહેરની પાઇપલાઇનમાં લીકેજના કારણે ૪૦ ટકા પાણી વહી જાય છે.લંડન પાણીની અછતનો સામનો કરી રહ્યું છે. જ્યાં વાર્ષિક ૬૦૦ મિમી સુધી વરસાદ થાય છે. જે પેરિસ અને ન્યૂયોર્ક કરતા ઓછો છે. લંડન શહેરની જરૂરિયાતનું ૮૦ ટકા પાણી નદીમાંથી આવે છે. ગ્રેટર લંડનના અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે, વર્ષ ૨૦૨૫ સુધીમાં લંડનમાં પાણીની અછત વર્તાશે. લંડનમાં પાણી પુરવઠાનું તળિયું દેખાવા લાગ્યું છે. વર્ષ ૨૦૪૦ સુધીમાં અહીં સ્થિતિ ગંભીર બની જશે.જાપાનની રાજધાનીમાં દર વર્ષે અમેરિકાના સિએટલમાં જેટલો વરસાદ થાય છે એટલો વરસાદ ટોકિયોમાં થાય છે. અમેરિકાના સિએટલને રેની સિટી કહેવાય છે. જો વરસાદના પાણીને સાચવવીને રાખવામાં નહીં આવે તો ઓછા વરસાદ વાળા વર્ષમાં કટોકટીનો સામનો કરવો પડશે. પાણીની અછતની સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા માટે અધિકારીઓએ શહેરની ૭૫૦ સાર્વજનિક અને ખાનગી ઇમારતો પર રેન વોટર હાર્વેસ્ટિંગની વ્યવસ્થા કરી છે.
ટોકિયોમાં ત્રણ કરોડથી વધારે લોકો વસવાટ કરે છે અને શહેરના ૭૦ ટકા લોકો પીવાના પાણી માટે તળાવ કે ઓગળેલા બરફ પર આધાર રાખે છે. તાજેતરમાં સરકારે પાઇપનું સમારકામ કરવાનું શરૂ કરાવી દીધું છે જેથી પાણી વેડફાતું અટકે.અમેરિકામાં સૌથી વધુ વરસાદ ધરાવતો વિસ્તાર ફ્લોરિડા છે. પણ મિયામી ટૂંકા ગાળામાં પાણીની અછતની સ્થિતિ સર્જાશે. એટલાન્ટિક મહાસાગરે મુખ્ય તળાવ વીજકાયાનું પાણી પ્રદૂષિત થઈ ગયું છે. જે શહેર માટે પાણીનો મુખ્ય સ્રોત છે. સમુદ્રનું ખારું પાણી મીઠા પાણીના સ્રોતને પ્રદૂષિત કરી રહ્યું છે જે પાછળનું કારણ સમુદ્રનું વધતું જળસ્તર છે.ધરતી પર ૭૦ ટકા વિસ્તારમાં પાણી છે. પરંતુ આ પાણી ખારું છે. દુનિયામાં પીવા લાયક મીઠું પાણી માત્ર ત્રણ ટકા છે. જે સરળતાથી પ્રાપ્ય નથી. દુનિયાના ૧૦૦ કરોડ લોકોને પીવાનું મીઠું પાણી મળતું નથી. જ્યારે ૨૭૦ કરોડ લોકોને વર્ષમાં એક મહિનો પાણીથી વંચિત રહેવું પડે છે.